Paweł E. Strzelecki a Australia

Marian Kałuski

Przeciętny Australijczyk z pewnością nie wie, kto to był Paweł E. Strzelecki i dlaczego najwyższy szczyt Australii jest nazwany Mount Kosciuszko.
Jednak nie ma się temu co dziwić. Jest to rzecz zupełnie naturalna. Człowiek, chociażby nie wiem jak był mądry, nie może wszystkiego wiedzieć, także i dlatego, że nie wszystko jest nauczane – bo siłą rzeczy być nie może – nie tylko w szkole podstawowej, ale także w gimnazjum i na uniwersytecie.

Powiem więcej: jak przeciętny Australijczyk może coś wiedzieć o Pawle E. Strzeleckim - polskim podróżniku po Australii i jednym z wielu podróżników po tym kontynencie, skoro także przeciętny POLAK na pewno nie wie kto to był Strzelecki!. A i na pewno jest wielu Polaków w Polsce, którzy nie wiedzą, albo prawie nic nie wiedzą o polskim bohaterze narodowym Tadeuszu Kościuszce.
Taki jest świat i nikt i nic tego nie zmieni. Jednak można się starać aby pogłębiać wiedzę np. o Pawle E. Strzeleckim w Australii.

Mogą to robić sami Australijczycy czy raczej odpowiednie instytucje australijskie – rządowe, szkolne czy historyczne. Jednak najwięcej aktywności w tej sprawie powinni okazywać Polacy mieszkający w Australii, wspierani przez odpowiednie placówki i instytucje polskie w kraju.

Od kilku lat propagatorem zasług Pawła Edmunda Strzeleckiego dla Australii i informatorem o Tadeuszu Kościuszce tak w środowisku polskim jak i australijskim oraz osobą, która najwięcej troszczy się o pomnik jest zapewne red. Ernestyna Skurjat–Kozek wraz z Krzysztofem Kozkiem i prowadzony przez nich portal Polonii australijskiej – „Puls Polonii” oraz Stowarzyszenie Mt Kosciuszko Incorporated - kliknij  działające w Perth w Zachodniej Australii i kierowane przez Adama Dzięcioła i Annę Habryn, a na łamach „Tygodnika Polskiego” Witold Łukasiak z Melbourne.
Wszystko to jednak jest nie wystarczające, szczególnie jeśli chodzi o Australijczyków.

Tak jak powiedziałem, przeciętny Australijczyk nie wie kto to był Paweł E. Strzelecki i dlaczego najwyższy szczyt Australii nazywa się Górą Kościuszki. Jednak trzeba przyznać że Australijczycy zrobili od XIX wieku i robią wiele dla uczczenia pamięci Strzeleckiego.
I tak w Australii jest wiele nazw geograficznych pochodzących od Pawła E. Strzeleckiego, które zostały nazwane przez Australijczyków lub innych podróżników dla uczczenia jego zasług dla Australii.

Są to:

• Pasmo Strzeleckiego – Strzelecki's Rangers - (albo Strzelecki Hills) o wysokości 643 metrów w krainie Gippsland, w stanie Wiktoria; tamtejsze lasy nazywane są Strzelecki State Forest;
• Góry albo Szczyty Strzeleckiego – Strzelecki Peaks - o wysokości 756 metrów na Wyspie Flindersa (Tasmania), nazwane w 1842 r. przez komandora Lorta Stokesa; najwyższy szczyt jest nazywany Mount Strzelecki;
• Góra Strzeleckiego – Mount Strzelecki - mająca 633 metry w górach Crawford Range, na Terytorium Północnym, nazwana w 1860 r. przez podróżnika Johna McDonalla Stuarta;
• Góra Strzeleckiego – Mount Strzelecki - w Górach Błękitnych, w Nowej Południowej Walii;
• Wzgórze Strzeleckiego – Strzelecki Hill - na Wyspie Trzech Wydm (Three Hummocks Island) w Cieśninie Bassa (Tasmania) – zaznaczone jedynie na dokładnych mapach wyspy;
• Przełęcz Strzeleckiego – Strzelecki Pass - w Alpach Australijskich, położona około 8 km od Góry Kościuszki na wysokości 1800 m, nazwana tak w 1885 r. przez austriackiego podróżnika Roberta Lendenfelda, jednak dzisiaj prawie nie używana;
• Dorzecze Strzeleckiego – Strzelecki Basin – teren dorzecza rzeki okresowej Strzelecki Creek w Południowej Australii;
• Pustynia Strzeleckiego – Strzelecki Desert - znajdująca się na południe od pola naftowego Moomba i na zachód od pustyni Sturt Stony Desert w stanie Południowa Australia;
• Rzeka Strzeleckiego – na skraju Pustyni Sturt, ma nazwę Strzelecki Creek. Jest rzeką okresową o długości setek kilometrów w okresie deszczowym w Południowej Australii, nazwał ją tak w 1844 r. podróżnik Charles Sturt;
• Potok Strzeleckiego – Strzelecki Creek - wypływa z zachodnich stoków Mount Twynam (trzeci najwyższy szczyt Australii – 2196 m) w Alpach Australijskich, w Nowej Południowej Walii;
• Jezioro Strzeleckiego – Strzelecki Lake - to jezioro na zboczu Mount Townsend (2209 m) w Alpach Australijskich, nazwane w latach 80 XIX w. przez austriackiego podróżnika Roberta Ledenfelda;
• Obóz Strzeleckiego – Strzelecki Old Camp - to miejsce, a właściwie wielkie drzewo, na północ od jeziora St. Clair przy drodze do Cradle Mountain, gdzie obozował – nocował w pniu drzewa – Strzelecki podczas swych podróżniczych badań po Tasmanii w latach 1840-41; drzewo jest australijskim zabytkiem historycznym;
• Park Narodowy im. Strzeleckiego – Strzelecki National Park - znajduje się na Wyspie Flindersa (Tasmania) i obejmuje obszar 4215 ha ze Szczytami Strzeleckiego wraz z wybrzeżem (ciekawe, że hasło Strzelecki National Park w Wikipedii jest tylko w języku angielskim i niemieckim, czyli że nie ma go w języku polskim, wynika z tego że nikogo z Polaków istnienie tego parku nie interesuje! )
  - od stycznia 2008 jest też wzmianka po polsku [Z.L.]Wikipedia ;
• Miasto Strzeleckiego – Strzelecki Town - jest miejscowością liczącą ok. 250 mieszkańców, leżącą między miasteczkami Koruburra i Warragul w krainie Gippsland, w stanie Wiktoria; na budynku państwowej szkoły podstawowej nr 2779 jest medalion Strzeleckiego w brązie, ofiarowany przez Związek Polaków w Latrobe Valley w 1966 roku;
• Strzelecki Farming District – tak nazywane są okolice Strzelecki Town;
  (foto poniżej)

• Strzelecki South Town - to punkt na mapach w Gippsland, w stanie Wiktoria;
• Strzelecki Recreation Reserve - to region, a właściwie rezerwat przyrody we wschodniej części stanu Południowa Australia przez który biegnie środkowo-południowy odcinek Drogi Strzeleckiego – Strzelecki Track;
• Wzgórze widokowe Strzelecki – Strzelecki Scenic Lookout - znajduje się nad morzem i w samym centrum wielkiego miasta Newcastle w Nowej Południowej Walii.
  Nazwa ta nadana przez miasto w 1989 r. na pamiątkę 150 rocznicy przybycia w te strony Strzeleckiego, a postarało się o to miejscowe Polskie Towarzystwo Historyczne (P.T.H.), założone z inicjatywy Mariana Kałuskiego w 1979 r.
  Na wzgórzu w 1991 r. stanął obelisk w uznaniu zasług Strzeleckiego dla tego regionu, o czym mówią dwa diagramy wraz z jego portretem (wykonanym przez artystę Janusza Niewczasa z Sydney), wzniesiony przez miasto i PTH; odsłonięcia dokonał 16 listopada 1991 r. pierwszy konsul generalny III RP w Sydney, dr Grzegorz Pieńkowski
  — sprawdź link tutaj .
• Pole naftowe Strzelecki – Strzelecki Oil Field - z szybem naftowym Strzelecki Oil Well znajduje się u wybrzeży stanu Południowa Australia na przecięciu południka ok. 140 stopni i równoleżnika ok. 28 stopni;
• Strzelecki Avenue of Honor Great World War 1914 - 1918 - posadzona 4 lipca 1919 r. aleja, składa się z dwóch rzędów cyprysów wielkoszyszkowych (Cupressus Macrocarpa).
  Znajduje się wzdłuż drogi pomiędzy The Strzelecki Uniting Church a Strzelecki Public Hall (aleję zaprojektowano w 1906 r) [Z.L.].
• Droga Strzeleckiego – Strzelecki Track - to droga gruntowa w stanie Południowa Australia o długości 459 km, łącząca miejscowości Innamincka i Lyndhurst.
• Strzelecki Crossing – miejsce gdzie krzyżują się Strzelecki Creek i Strzelecki Track
• The Strzelecki Uniting Church - Korumburra-Warragul Rd, - Strzelecki zaprojektowany przez Johnson Brosa w 1956 r. [Z.L.]
• Autostrada im. Strzeleckiego – tak nazywa się droga kołowa o długości 60 km, łącząca miasta Leongatha i Morwell oraz South Gippsland Highway z Princess Highway w Gippsland, w stanie Wiktoria;

I kolejne przykłady:

W szeregu miastach australijskich, szczególnie wielkich (np. Sydney, Melbourne, Canberra) i w rejonie Gippsland w stanie Wiktoria (np. w Yallourn) są ulice Strzeleckiego.
Np. w Melbourne aż 6 ulic nosi imię Strzeleckiego: w Sunshine West, Laverton i Altona Meadows (jako Strezlecki) i Cranbourne North, Kilsyth i Taylors Lakes (jako Strzelecki).
Na planie małego (1300 mieszk.) miasteczka Corryong jest też ulica Strzelecki Way [Z.L.].

Strzelecki w 1840 roku badał północną i odkrył południową część krainy Gippsland w stanie Wiktoria. Stąd tutaj obok ciągle istniejących nazw geograficznych: Strzelecki Town i Pasma Strzeleckiego było tu dawnej szereg innych nazw noszących imię naszego rodaka.
Były to: linia kolejowa Strzelecki Railway albo Strzelecki Siding, stacja kolejowa Strzelecki Station, urząd pocztowy Strzelecki (zamknięty w 1953 r.) oraz kopalnia węgla Strzelecki Mine.
W czasie gorączki złota w stanie Wiktoria (okolice Ballarat) w latach 50 XIX w. szczęścia na polach złotodajnych szukało również wielu Polaków. Z tego okresu pochodziła nazwa Strzelecki Reef.

Dzięki staraniom Królewskiego Towarzystwa Historycznego w Wiktorii (Royal Historical Society of Victoria) wzniesiono na terenie Gippsland w 1927 roku 7 obelisków upamiętniających trasę podróży przez tę krainę Pawła E. Strzeleckiego w 1840 roku. Obeliski te stoją w miejscowościach: Hayfield, Loy Yang (Traralgon), Koornalla, Mirboo North, Leongatha, Korumburra i Corinella.Sprawdź opis — link tutaj .
Na drodze do Queenstown na górze Mount Arrowsmith na Tasmanii znajduje się od bardzo dawna usypisko kamienne (cairn) zwane Strzelecki Cairn.

W stulecie nazwania Góry Kościuszki na jej szczycie 17 lutego 1940 roku odbyła się uroczystość odsłonięcia obelisku z pamiątkową tablicę mówiącą o nazwaniu góry przez Pawła Edmunda Strzeleckiego. Na uroczystości tej rząd Nowej Południowej Walii reprezentował minister sprawiedliwości Sir Henry Manning, a rząd polski konsul generalny w Sydney Władysław Noskowski.

W 1988 roku z okazji 200-lecia Australii naród polski sprezentował narodowi australijskiemu monumentalny pomnik Pawła E. Strzeleckiego, który stanął w miejscowości Jindabyne, u podnóża Alp Australijskich. Strzelecki wyciągniętą ręką wskazuje kierunek najwyższego ich szczytu – Góry Kościuszki.

Z tej samej okazji Polsko-Australijskie Towarzystwo Kulturalne w Melbourne ufundowało płaskorzeźbę Pawła E. Strzeleckiego, która została umieszczona na ścianie zewnętrznej budynku Wydziału Nauk o Ziemi Uniwersytetu Melbourneńskiego, a Związek Polski w Nowej Południowej Walii – Oddział w Maitland ufundował w Parku Króla Edwarda, przy autostradzie New England Highway w Maitland obelisk kamienny na cześć Pawła E. Strzeleckiego, na którym pod odlanym z brązu, naturalnej wielkości profilem podróżnika umieszczona jest tablica z informacją (oczywiście po angielsku) o jego zasługach dla Australii.

Było czy nadal jest wiele innych rzeczy i budowli w Australii nazwanych imieniem Strzeleckiego, szczególnie w badanej przez Strzeleckiego krainie Gippsland (stan Wiktoria), jak np. targowisko Strzelecki Fresh Fruit and Veggie Market w Leongatha, motel Strzelecki Motor Inn przy autostradzie Princess Highway w Traralgon, piekarnia Strzelecki Bakery w miasteczku Mirboo North.
W tej samej miejscowości w 1987 roku utworzono browar o nazwie Strzelecki Brewing Company (W. Łukasiak).

W 1974 roku istniejąca wówczas australijska linia lotnicza TAA nazwała jeden ze swych nowoczesnych (w tym czasie) odrzutowców pasażerskich McDonnell Douglas DC-9-31 „Paul E. Strzelecki”; samolot ten miał numer rejestracyjny VH–TJN.

W marcu 1991 roku w Leongatha (Gippsland) poseł do parlamentu Peter McGauran otworzył nowy dom seniora imienia Strzeleckiego (Strzelecki House - z prawejPowyżej - przesuń kursor ) przy regionalnym szpitalu - Mirboo North and District Bush Nursing Hospital.

23 września 1983 roku, dzięki staraniom Studium Historii Polonii Australijskiej – Polish Australian Historical Society (kier. Marian Kałuski) Poczta Australijska - Australia Post wypuściła w wielomilionowym nakładzie serię złożoną z czterech znaczków pocztowych zatytułowaną „Explorers of Australia” (Odkrywcy Australii). Jeden z tych znaczków, o nominale 30 centów, przedstawia głowę Pawła E. Strzeleckiego.

Jednocześnie wydano album „The Collection of 1983 Australian Stamps”, w którym informacje o Strzeleckim zaczerpnięto z pracy Mariana Kałuskiego „Sir Paul E. Strzelecki. The man who climbed and named Mt Kosciusko” (PAHS, Melbourne 1981), co zaznaczono w publikacji.
Największy dziennik wydawany w Melbourne (nakład ~ 587000 egz.) „The Sun” pisał w wydaniu z datą 23 września 1983 roku:
„Po czterech latach walki Polish Australian Historical Society doprowadziło do tego, że Australia Post uhonorowała ich rodaka”

Dalsza część artykułu znajduje się na następnej stronie _kliknij tutaj_ …