Część trzecia biografii Pawła E. Strzeleckiego

Dalsze sześć miesięcy Paweł E. Strzelecki spędził w Nowej Południowej Walii w gościnie u kapitana Philipa Parkera Kinga dyrektora Australian Agricurtural Company w Port Stephens koło Newcastle, badając geologię dolin rzek Hunter i Karuah.
W tym okresie w czasie czwartej australijskiej wyprawy wyprawił się na północ poza płaskowyż Liverpool, rzekę Namoi i osadę Narrabi, osiągając niemal 30-ty równoleżnik i południową granicę kolonii Queensland.

Podczas swoich czteroletnich badań geologicznych w Australii Strzelecki szukając śladów rud metali znalazł - odkrył jako pierwszy złoto, srebro, miedź, żelazo, piryty (dwu-siarczany żelaza) siarczki, fosfaty i arsenki żelaza, tlenki tytanu, molibdeniany ołowiu (wulfenit).
Wśród minerałów natrafił na opale, karneole (nazwa czerwonej, półprzezroczystej odmiany chalcedonu), agaty, marmur, kaolin (glinka porcelanowa) złoża węgla i azbestu.

Strzelecki opuścił Sydney na statku „Anna Robrtson”, płynącym wzdłuż Wielkiej Rafy Koralowej i przez Morze Arafura. Odwiedzano kolejno wyspy Timor, Sumba, Sumbawa, Lombok, Bali, Jawę i Borneo. Z Manilii statek pożeglował do Kantonu i Hong Kongu gdzie Strzelecki przybył w końcu lipca 1843.

Jego pobyt w Chinach trwał blisko 3 tygodnie.
Około 11 VIII 1843 wszedł na parowiec pocztowy „Akbar” który zatrzymał się na wyspie Panang i w Singapurze, skąd popłynął do Suezu. W Egipcie Strzelecki przebywał 10 dni i odpłynął na parowcu „Oriental” około 27.IX. 1843 do Marsylii, zatrzymując się na Malcie i w Algierze.
W Paryżu załatwiał swoje sprawy finansowe, nie będąc zdecydowanym czy osiedlić się na stałe we Francji czy w Anglii.

Do Londynu przyjechał 24 października. Wkrótce potem po 10 latach podróżowania, był jeszcze w stanie inwestować w National Debt Office dużą sumę pieniędzy, zapewniając sobie dożywotnią pensję 400 £ rocznie.

W roku następnym otrzymał z Tasmanii taką samą sumę pieniędzy jako prezent od gubernatora Franklina i kolonistów w dowód uznania za jego prace naukowe. Pieniądze te zużył na wydanie swojej książki „Physical Description of New South Wales and Van Diemen's Land” która ukazała się w Londynie w końcu 1845, zbierając osobistą pochwałę Karola Darwina i przychylne recenzje w czołowych pismach Anglii i Ameryki.

Przez 45 lat była ona najpoważniejszym źródłem wiedzy o Australii na polu geologii i nauk przyrodniczych, zawierając m.in. pierwszą w historii kolorową mapę geologiczną wschodniej Australii i Tasmanii.
Oryginał tej mapy długości 7 metrów i półtora szerokiej znajduje się w londyńskim Muzeum of Sciences.

Strzelecki przyjął obywatelstwo brytyjskie 28 listopada 1845. Miesiąc później otrzymał złoty medal Królewskiego Towarzystwa Geograficznego w Londynie za swoją książkę.

Jesienią 1846 zaraza zniszczyła w Irlandii zbiory ziemniaków, co stało się przyczyną klęski głodowej ludności.
W Anglii zawiązało się Brytyjskie Towarzystwo Pomocy ofiarom głodu (British Relief Association). Strzelecki 20 stycznia 1847 zgłosił swój udział w ratowaniu dotkniętych klęską.
Wysłano go początkowo do hrabstw Sligo i Mayo.
W kwietniu tegoż roku zaraził się tyfusem. Jakkolwiek szybko wrócił do pracy to choroba nadwyrężyła jego zdrowie.

Zadania swoje wykonywał znakomicie z oddaniem i talentem organizacyjnym, tak że po pół roku mianowano go kierownikiem Generalnej Agencji na całą Irlandię z siedzibą w Dublinie.
Jego raporty o sytuacji i akcji pomocy nadsyłane do centrali w Londynie, wzruszały każdego kto je czytał.
Pracę Agenta Generalnego zakończył w lipcu 1848, ale wracał do Dublina jeszcze w tymże roku jak i następnym.

Rząd brytyjski odznaczył Strzeleckiego 21 listopada 1848 wysokim odznaczeniem orderu Łaźni. W uznaniu jego zasług Izba Lordów wezwała go 4.V.1849 jako rzeczoznawcę do spraw Irlandii. Dał wtedy odpowiedż na 142 pytania, które zostały wydrukowane w tomie 32 Papierów Parlamentarnych (1849).

Strzelecki nie wahał się powiedzieć angielskim lordom, że warunki życiowe Irlandczyków były gorsze niż w jakimkolwiek innym cywilizowanym kraju, nie wyłączając Rosji.
W jego opinii Irlandczycy jako osadnicy w Australii i Ameryce wybijali się równie szybko jak i Anglicy. Podkreślał poświęcenie księży katolickich, którzy dzielili losy z Irlandczykami dotkniętymi najgorszą nędzą.
Powiedział też, że Francuzi w prowincji Quebec nigdy się nie zanglizują.

Strzelecki ostatecznie opuścił Irlandię we wrześniu 1949; nie chciał też przyjąć żadnego wynagrodzenia za swoją dwuletnią pracę w Irlandii.
Lord Overstone przekazując Strzeleckiemu podziękowania od zarządu Towarzystwa pomocy wyraził się że wykazał on:
„liczne dowody iż posiadał walory moralne które brytyjskie społeczeństwo zawsze najwyżej ceniło”.

Rok 1850 poświęcił głównie odpoczynkowi, przebywając w Kissingen na ziemi bawarskiej, a potem we Francji w Boulonge-sur-Mer. Nawiązał jednak współracę z Karoliną Chisholm, inicjatorką Family Colonization Loan Society, towarzystwa pomocy ubogim rodzinom emigrującym do Australii, w którym odgrywał wybitną rolę przez kilka lat.

Strzelecki który miał też udziały w Australian Agricurtural Company w r. 1852 przesłał plany irygacji południowego obszaru ziemi tej kompanii przez wykorzystanie wód rzeki Karuah. Miał to być największy i najpraktyczniejszy projekt tego rodzaju w Australii.
W połowie następnego roku utworzona została z północnych obszarów kampanii filia pod nazwą Peel River Land & Mineral Company. Strzelecki został wybrany 14 marca 1853 naczelnym dyrektorem tej kompanii z roczną pensją 600£.

Na sugestie Strzeleckiego sprowadzono dla obu kompanii z Saksonii i Meklemburgii pewną ilość merynosów celem poprawienia rasy owiec australijskich.
Zrezygnował ze stanowiska naczelnego dyrektora 7 stycznia 1856, ale pozostawał w radzie zarządzającej Peel River Co. do 19.V.1857.

W uznaniu zasług naukowych nadano Strzeleckiemu tytuł członka honorowego (Fellow) Royal Geographical Society 9.V.1853, w miesiąc późiej Royal Society of London nadało mu taki sam tytuł.

Gdy Admirał Lord Edmund Lyons 28 czerwca 1856 wyruszał z Londynu przez Paryż do Marsylii, aby objąć dowództwo floty brytyjskiej na Morzu Śródziemnym, zabrał ze sobą Strzeleckiego, prawdopodobnie jako doradcę znającego język rosyjski.
Odpłynęli 4.VII na okręcie JKM „Caradoc”, który zatrzymał się dwa dni na Malcie i przybył do Bosforu 11.VII, płynąc do Balaklawy, Sewastopola i Jałty. Po powrocie do Bosforu admirał Lyons objął flagowy okręt „Royal Albert”. Nie wiadomo czy Strzelecki stale towarzyszył admirałowi.

Sir Wiliam Fraser pisał w swoich pamiętnikach „Hic et Ubique” (Londyn 1893) że Strzelecki był zażyłym przyjacielem lorda Palmerstona (ówczesnego premiera rządu brytyjskiego), który podobno polecił mu prowadzenie niesprecyzowanych tajnych dochodzeń.
Strzelecki opowiadał Fraserowi, że prowadził rozmowy z rosyjskim komendantem Sewastopola, a także iż nosząc mundur oficera marynarki brytyjskiej, był obecny przy uroczystym nadaniu Sułtanowi orderu Podwiązki (1.XI.1856).
Nie wiadomo kiedy Strzelecki opuścił Turcję ale 8 grudnia 1856 był już obecny na zebraniu Royal Geographical Society.

Po zaginięciu ekspedycji Johna Franklina, poszukującej morskiego przejścia między Kanadą i Azją, rząd brytyjski organizował trzy wyprawy, w latach 1848, 1850 i 1854, aby odnaleźć zaginioną wyprawę a Lady Jane Franklin postanowiła wysłać jeszcze jedną ekspedycję środkami prywatnymi.
Podobno Strzelecki bardzo jej pomagał w zebraniu funduszy na zakup statku „Fox” i ekwipowanie go do żeglugi na wodach arktycznych pod dowództwem kapitana Francisa McClintocka.
Na pamiątkę udziału Strzeleckiego w tej akcji kpt. McClintock nazwał w Kanadzie jedną z zatok na Wyspie Prince of Wales - Strzelecki Harbour.

Uniwersytet w Oxfordzie nadał Strzeleckiemu tytuł honorowego doktora prawa świeckiego (D. C. L) 20 czerwca 1860, podczas uroczystości i w obecności księcia Walii następcy tronu.

Strzelecki prowadził bardzo aktywne życie towarzyskie i społeczne w najwyższym kręgu angielskiej warstwy uprzywilejowanej oraz w sferach naukowych.
W lipcu 1861 asystował brytyjskiemu ministrowi spraw wojskowych (Lord Sidney Herbert of Lea) podczas jego wyjazdu do Spa w Belgii.

Osobista charyzma Strzeleckiego zjednywała mu wielu przyjaciół nieraz wśród wybitnych osobistości epoki jak:
— Henry Reeve - utalentowany publicysta;
— John Thaddeus Salany - redaktor dziennika „Times”;
— Florynce Nightingale - patronka sióstr wojskowej służby sanitarnej;
— Lord i Lady Sidney Herbert;
— Wiliam Gladstone - czterokrotny premier rządu W. Brytanii
czy też
— Antony Panizzi - zasłużony w rozwoju British Museum, i wielu innych.
Nawet sam Karol Darwin nazwał go „kapitalnym facetem” - (capital fellow).

30 czerwca 1869 otrzymał od królowej Wiktorii tytuł Sir i order św. Michała i Jerzego.

Zakończenie biografii Pawła E. Strzeleckiego znajduje się na następnej stronie _kliknij tutaj_