Biografia Sir Pawła Edmunda Strzeleckiego
zakończenie.
Paweł Edmund Strzelecki zmarł 6 października 1873 r. na raka wątroby i pochowany został na cmentarzu Kensal Green w Londynie. Potomstwa nie zostawił.
W testamencie swoim m.in. napisał:
„Proszę by (...) w żadnym wypadku nie był wystawiony pomnik albo kamień nagrobkowy, albo jakikolwiek inny znak, chrześcijański lub pogański, noszący moje nazwisko dla oznaczenia miejsca mego ostatniego spoczynku”.
Kilku biografów (N. Żmichowska, W. Havard, G. Rawson, W. Słabczyński) wyrażało zdziwienie, że testament został zmieniony w ostatnich godzinach przed zgonem, a cały pozostawiony majątek wynoszący około 10.000£ odziedziczył agent prowadzący interesy Strzeleckiego.
Potomkowie Piotra Strzeleckiego pominięci w testamencie zakwestionowali jego nagłą zmianę.
Sądowa rozprawa odbyła się w Londynie 20 kwietnia 1877 roku pod przewodnictwem sędziego Sir Jamesa Hannona. Argumentem prawnika rodziny Strzeleckich był zapis z roku 1870 przyznający wdowie po Piotrze Strzeleckim sumę 1000£ i taką samą agentowi jako podarunek.
Głównym świadkiem był premier W. Brytanii Wiliam Gladson, który ostatni rozmawiał ze Strzeleckim, zaświadczając trzeżwość umysłu i opanowanie umierającego, przy tym określał Strzeleckiego jako znakomitego człowieka o wielkiej wiedzy, szczególnie bogatych doświadczeniach i niezwykle wybitnym charakterze.
Sędzia sir James Hannon dodał że czytał ostatnio pamiętnik Strzeleckiego i doszedł do wniosku, że był to człowiek o nieprzeciętnie jasnym i wielkim intelekcie („an unusually clear and powerfull intelect”), a także że nie znalazł podczas lektury dziennika ani jednego słowa nieżyczliwego dla innej ludzkiej istoty („one unkind word to any human being”). Sędzia nie zmienił testamentu, ale nie obciążył potomków Piotra kosztami sprawy.
Na grobie postawiono pionową płytę zakończoną gotyckim łukiem, na którym znajdował się napis „Paul Edmund de Strzelecki died October 6th 1873”.
W r. 1941 nagrobek został uszkodzony odłamkami niemieckiej bomby.
Rząd polski w Londynie St. Mikołajczyka ufundował wraz z rządem australijskim w r. 1943 poziomą płytę marmurową na której usunięto „de” przed nazwiskiem które Strzelecki oficjalnie używał od r. 1845, wyryto błędny rok urodzenia (1796) i dodano wizerunek polskiego orła oraz kangura.
W listopadzie roku 1997 z inicjatywy wojewody poznańskiego ekshumowano ołowianą trumnę ze szczątkami Strzeleckiego i przeniesiono do Poznania na Wzgórze św. Wojciecha.
W Polsce utrzymywał się mit Strzeleckiego jako wielkiego odkrywcy nieznanych ziem na terenie Australii. W istocie jego trasy w okolicach nietkniętych stopą białego człowieka nie liczyły więcej jak 300 km, co w historii odkryć geograficznych Australii było udziałem znikomym.
Do prawdziwych zasług Strzeleckiego należały badania naukowe natury kontynentu, opracowanie i opublikowanie pierwszej wielkiej mapy geologicznej wschodniej Australii i Tasmanii, wydanie książki która przez 45 lat była niezastąpionym źródłem wiedzy o Antypodach, opracowanie pierwszej mapy prowincji Gippsland oraz broszury opisującej jej walory, co przyczyniło się do szybkiego zasiedlenia tych okolic.
Rozdział w jego książce o Aborygenach australijskich nasuwał kilku biografom przekonanie, że był on prekursorem badań antropologii społecznej, którą to naukę rozwinął później znakomicie Bronisław Malinowski.
Strzelecki miał wizję przyszłego rozwoju Australii, przepowiadał wielkie powodzenie hodowli owiec i przemysłu wełnianego, zalecał w rolnictwie nawożenie ziem, a jednocześnie przestrzegał przed nadmiernym wyrębem lasów i erozją urodzajnych gleb.
Zwracał też uwagę na ekologię.
Istnieje co najmniej 16 nazw geograficznych nadanych w Australii i jedna w Kanadzie na cześć Strzeleckiego, a również w paleontologii Pleurotomaria Strzeleckiana (Morris 1845), Brachymetopus Strzeleckii (McCoy 1847) i Spirifer (Ingelarella) Strzeleckii (de Konick 1877).
Już w roku 1845 proponował systematyczne zbadanie zasobów geologicznych tego kontynentu.
Paweł Edmund Strzelecki uważany jest za jednego z pionierów australijskiej meteorologii.
Autor biografii Pawła E. Strzeleckiego - Lech Paszkowski - korzystał z _następujących_ opracowań i pozycji źródłowych.