Kalendarium życia

1797

Urodził się 20 lipca w Głuszynie pod Poznaniem (obecnie to dzielnica Poznania), jako najmłodsze dziecko w rodzinie. Miał siostrę Izabellę starszą o 7 lat i o 4 lata starszego brata Piotra.

1801

Po śmierci ojca rodzina wyprowadza się z Głuszyny.

1807

Umiera jego matka. Paweł wyjeżdża z ciotką do Warszawy.

1810

Paweł rozpoczyna naukę w Kolegium Ojców Pijarów w Warszawie.

1813

Nawiązuje skandaliczny romans z Amelią, niewiele starszą od siebie mężatką. Wyjeżdża do Krakowa.

1817

Brat Piotr, wracając z austriackiej niewoli, odnajduje go w Krakowie i zabiera do Skubarczewa, gdzie mieszka ich siostra, Izabella Słupska z mężem.
Paweł służy przez jakiś czas w niemieckiej armii („Turyngijscy Ułani” zwani też „polskim regimentem”, ponieważ wielu Polaków służyło w jego sztabie).
Rzuca służbę w niewyjaśnionych okolicznościach.

1820

Paweł przebywa w Więckowicach (prawdopodobnie) jako nauczyciel Wincentego Turno (ur. 1803).
Zakochuje się w Adynie (Aleksandrynie) Turno (ur. 30 marca 1805).
Romans z Adyną rozwija się u jej babki Prusimskiej w Sędzinach.

1821
czerwiec - wrzesień —

Romans kończy się rozstaniem (nieudaną próbą wspólnej ucieczki ?).
Paweł wyjeżdża za granicę - z Karlsbadu pisze jedyny list do swojej siostry.

1823 (?)

W Rzymie poznaje księcia Franciszka Sapiehę. Podróżuje po Włoszech. Interesuje się rolnictwem, meteorologią i wulkanami.

1825

Zostaje administratorem w majątkach księcia Sapiehy na Litwie: dobra Bychowskie w guberni Mohylowskiej, klucz Dereszyński w gub. Grodzieńskiej i Szkudy na Żmudzi.

1829
maj —

Książę Franciszek Sapieha umiera, zapisawszy Strzeleckiemu w testamencie dużą sumę pieniędzy.
Z Londynu wraca młody książę Eustachy Sapieha, który wypłaca Strzeleckiemu 12 tys. dukatów;
(dukat ważył 3.6 grama z tego 3.5 g czystego złota, tj.≅ 6000 funtów ang. za 1 dukat ).
Wyjazd do Petersburga.
Pod koniec 29 lub na początku roku 1830 - wyjazd do Francji i też podróż do Afryki.

1830

Od r. 1830 zwiedza Szkocję i Anglię. Stąd odbywał podróże po Europie m. in. do Włoch, Francji i Szwajcarii.

1831
18 listopada —

Przyjazd do Anglii.

1834
8 czerwca —

Strzelecki wypływa z Liverpool do Nowego Yorku w Ameryce Północnej na statku „Virginian”.

1834 / 1835

Podróżuje po Stanach Zjednoczonych prowadząc badania geologiczne i mineralogiczne w górskich obszarach Appalachów oraz agrobiologiczne w stanach: Virginia, Maryland, New York, Illinois i Ohio.
W Kanadzie kontynuuje badania geologiczne w prowincjach: Ontario i Quebec oraz w okolicach Wielkich Jezior Kanadyjskich, gdzie odkrył w 1835 r. w okolicy jeziora Ontario pokłady rudy miedzi. Sporo czasu spędził też wśród indiańskiego plemienia Huronów.
W prowincjach zachodniego Meksyku bada występujące tam wulkany.

1836
22 stycznia —

W Rio de Janeiro ogląda zagarnięty przez kanonierkę brytyjską statek handlarzy niewolników - przerażające wrażenia zapisuje w swoim dzienniku (są zacytowane w jego książce).
Odbył interesujące rejsy rzekami Rio Grande, Parana i La Plata. Brazylia (Minas Gerais), Argentyna, Urugwaj - robi badania geologiczne. W Chile prowadzi obserwacje meteorologiczne w Kordylierach (na pustyni Atacama).
Żegluje na statkach brytyjskich wzdłuż zachodnich wybrzeży obu Ameryk.

1838
lipiec —

Płynie na Markizy i Hawaje (sierpień - wrzesień). Wspina się na krater wulkanów Mauna Loa i Kilauea, podpatruje obyczaje ludności i obrzędy religijne.

listopad 1838 - styczeń 1839 —

Na Tahiti przebywa w gościnie u królowej Pomare IV. Jest inicjatorem i jednym z trzech ławników pierwszego na tej wyspie sądu w stylu angielskim.

1839
styczeń - kwiecień —

Przebywa na Nowej Zelandii, gdzie zawinął w styczniu do miasta Kororāreka (obecnie Russell). Przeprowadził wtedy pierwsze w historii wyspy pionierskie badania geologiczne między zatokami Bay of Islands a Hokianga Harbour.

25 kwietnia —

Na pokładzie barku „Justine” przypływa do Port Jackson - Sydney.
„Sydney Gazette” (z 27 kwietnia 1839 r.) wymienia go wśród kilku pasażerów tego francuskiego statku.

7 czerwca —

Na „diner party” wydanym przez gubernatora Gippsa w Government House Strzelecki poznaje Lady Franklin z Hobart i otrzymuje zaproszenie na Tasmanię.

sierpień —

Strzelecki rusza na pierwszą 3-mieięczną wyprawę: Góry Błękitne, rzeka Grose. Towarzyszy mu dwóch byłych zesłańców, jeden z nich, „mały Irlandczyk” (John Kent, James Folan albo „Keena”) pozostanie do końca na jego służbie.

październik —

Strzelecki  pierwszy  odkrywa złoto i srebro w okolicach Bathurst oraz w dolinie Clwydd (Nowa Południowa Walia).
W notatkach zapisuje że ma „za mało rąk i czasu” żeby znalezisko zbadać dokładniej.

28 listopad —

Strzelecki dociera z powrotem do Sydney. Po powrocie odbywa rozmowę z gubernatorem Gippsem, w której gubernator prosi go o nie ujawnianie tego odkrycia (złota).
Mieszka w Australian Club (dawniej Pulteney Hotel) na rogu Bent i O'Connell Str. Zostaje honorowym członkiem Klubu.
Spotyka się i zawiera przyjaźń z Jamesem McArthurem z Parramatta.
Poznaje również Caroline Chischolm.

20 grudnia —

Spotkanie z Rev. W. B. Clarke, australijskim geologiem, na przyjęciu wydanym przez kapitana amerykańskiej wyprawy (dwie fregaty: „Vincennes” i „Peacock” i kilka mniejszych statków) na wody Antarktydy. Strzelecki wygłasza toast na cześć Polski i zasług Anglosasów dla sprawy wolności (wspomina o Kościuszce ?).

22 grudnia —

W towarzystwie i przy pomocy Johna McArthura Strzelecki rozpoczyna przygotowania do drugiej ekspedycji badawczej na Południowy Płaskowyż Yass.
Aby odpocząć po wyczerpującej pierwszej wyprawie, gości aż do Bożego Narodzenia na rodzinnej farmie Johna McArthura w Camden.

1840

Druga wyprawa - 12 marca Odkrycie i nazwanie szczytu o wysokości 2228 m Górą Kościuszki, najwyższej góry kontynentalnej Australii.
Powrót do Welaregang - następnie droga do Melbourne.
Nadanie nowo odkrytemu obszarowi ziemi po drugiej stronie pasma Wielkich Gór Wododziałowych (Dividing Ranges) nazwy Gippsland. Wyprawa spotyka rdzennych mieszkańców Gippsland.
W drodze - spotkania z krajowcami.

19 maj —

Dociera do Melbourne, gdzie zaprzyjaźnia się z Henry Gisborne'm (Commissioner of Crown Lands) - wspólnie redagując broszurę, w której zamieszcza mapy przebytych terenów i relację z wyprawy.
Broszura przesłana do Gubernatora Gippsa, zostanie opublikowana też w Anglii.

7 lipca —

Wyrusza z Melbourne do Port Phillip, (Victoria) skąd trzy dni później odpływa na brygu „Emma” do portu Geelong, a stamtąd do Port Fairy w zatoce Portland.

24 lipiec —

Strzelecki podejmuje trzecią wyprawę - płynie z Port Fairy przez Cieśninę Bassa do Launceston na Tasmanii (znanej wówczas jako Ziemia Van Diemena) będąc członkiem załogi HMS Beagle pod adm. John Lort Stokes.
W Launceston zakłada laboratorium u dr Williama Pugha. Koncentruje się na pomiarach meteorologicznych.
Podczas trzech zorganizowanych tam oddzielnych wypraw przeszedł około 3000 km w głąb Tasmanii.
W Sydney „The Colonist” drukuje napastliwy artykuł na temat jego odkryć w obronie niesłusznych praw McMillana do tytułu odkrywcy Gippslandu.

1841
13 lutego —

Do Port Albert wpływa statek „Singapore” z angielskimi osadnikami mającymi się osiedlić na terenach oznakowanych przez Strzeleckiego na jego mapie Gippslandu, opublikowanej w Londynie.

19 sierpnia —

„Sydney Morning Herald” publikuje fragment dziennika podróży Strzeleckiego (ze wzmianką o złocie ?)

26 sierpnia —

Raport Strzeleckiego dla „His Excellency Sir George Gippsa” zostaje opublikowany w Parliamentary Papers w Sydney.

… „ bad consequences …
would accrue to the colony from the doing away with vegetation, by overstocking the pasturage, or by burning it, - a practice with, far from improving the grass, as some have imaged, only subtracts from the soil the most essential conductor of moisture, or medium of condensing it in the form of dew or shower.”
——————
… złe konsekwencje …
miało by dla kolonii pozbywanie się roślinnej wegetacji, wywołane wypasaniem zbyt dużych stad, albo wypalaniem pastwisk - która to praktyka, nie tylko daleka jest od poprawienia jakości traw, jak to niektórzy sobie wyobrażają, ale pozbawia ziemię najbardziej zasadniczego przekaźnika wilgoci, czy też środka kondensującego ją w formę rosy lub też drobnego deszczu.

28 listopada —

Strzelecki przeżywa burzę z piorunami na zboczach Ben Lomond (północna Tasmania).
Odkrywa złoża węgla, ponadto w okręgu Sorell koło Asbestos Range (obecnie Narawntapu) znajduje też złoża miedzi i złotonośnego kwarcu.
Nawiązuje przyjaźń z gubernatorem Sir Johnem Franklinem (ur. 1786) i Lady Jane Franklin (ur. 1793). Omawiają plany irygacji terenów rolniczych (susza spustoszyła nisko położone tereny Tasmanii w 1841 roku). Wyprawa morska z Franklinami do Port Arthur.

1842
13 stycznia —

Strzelecki wspina się na najwyższy szczyt Flinders Island (Kpt. J. Lort Stokes nazwie go później Strzelecki's Peak).
Zakłada z Franklinem Tasmanian Society of Natural Sciences z pismem Tasmanian Journal.

29 września —

Odpływa z Tasmanii do Sydney na parowcu „Sea Horse”, gdzie dopływa w październiku.

Październik - grudzień —

W trakcie czwartej wyprawy australijskiej na Liverpool Plains - okolice Tahlee w Port Stephens koło Newcastle osiągnął północną granicę kolonii Queensland.

1843

Podczas pobytu u kapitana P. P. Kinga, gospodarz udostępnia mu własne rejestry pogody w NSW, a Strzelecki daje mu do sprawdzenia całość swoich meteorologicznych teorii i badań.

22 kwietnia —

Z Sydney w drodze do Europy na żaglowcu „ Anna Robertson ” Strzelecki statkiem przepłynął Morze Arafura, odwiedzając zachodnią Nową Gwineę, Timor, Sumbę, Sumbawę, Lombok, Bali, Jawę, Borneo i Manilę, by przed końcem lipca dotrzeć do Kantonu i Hongkongu.

11 sierpnia —

Strzelecki opuścił Chiny na pokładzie parowca „Akbar”, odwiedził Penang w Singapurze i 17 września przybył do Suezu.
Wypłynął z Aleksandrii na pokładzie innego parowca,„ Oriental” płynąc do Marsylii przez Maltę i Algier.

październik —

Z Paryża po problemach finansowych, Strzelecki dociera do Londynu.

listopad —

Z Tasmanii przybywa Francis Corbould i przywozi Strzeleckiemu 400 funtów zamiast prezentu pożegnalnego od Tasmańczyków. Pieniądze zostają przeznaczone na wydanie książki:
Physical Description of New South Wales and Van Diemen's Land.
Zapisz  i przeczytaj zeskanowaną książkę 22,7 MB - 574 str. (wersja ang.).
To pierwsza tak starannie i naukowo przygotowana książka o Australii, zawierająca materiały opisujące odkrycia i eksplorację terenów, po których podróżował.
Nie masz zainstalowanego Adobe Acrobat - możesz użyć tego linku  aby pobrać.

1844

Wykonuje resztę analiz geologicznych australijskich próbek w Laboratory of the Economical Geology w Londynie.

czerwiec —

Do Londynu wracają Franklinowie. Strzelecki pomaga Sir Johnowi redagować jego broszurę o problemach Tasmanii.

1845
19 maja —

Franklin odpływa na swoją ostatnią wyprawę arktyczną. W podarunku na drogę otrzymuje świeżo wydaną książkę Strzeleckiego.
Strzelecki wysyła też egzemplarz do Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu.

5 czerwca —

Cytat z listu do kapitana Phillipa Parkera Kinga, wysłanego razem z ośmioma egzemplarzami książki:

„ My chief object in it, was to encourage emigration of capital and men to the two Colonies, and attract the attention of the Government to the important part which this offshoot will play in the welfare and economy of the British Empire”.

listopad —

Strzelecki uzyskuje obywatelstwo brytyjskie.

1846
maj —

Royal Geographical Society przyznaje Strzeleckiemu Złoty Medal Odkrywców za …
„for exploration in the south eastern portion of Australia”.
Jego wielka mapa geologiczna NSW i Tasmanii jest eksponowana dla publiczności.
Podczas wizyt u Lorda Sidneya Herberta poznaje Florence Nightingale.

1847
styczeń —

Wyjeżdża do Irlandii jako pełnomocnik angielskiego komitetu pomocy B.R.A. na hrabstwa Sligo, Mayo i Donegal do kierowania dystrybucją pomocy Irlandczykom dotknięym klęską głodu w ramach (British Association for the Relief of Extreme Distress in Ireland and Scotland) - znanego jako British Relief Association.

kwiecień —

Choruje (tyfus)?

lipiec —

Zostaje przeniesiony do Dublina jako Superintendent lub „Commissioner”. Organizuje m.in. pieczenie chleba, uprawę rzepy i dożywianie dzieci poprzez sieć lokalnych szkół.
Rok później, w trakcie 1848 r. i w kulminacyjnym momencie działania programu Strzeleckiego, ponad 200.000 dzieci na zachodnim wybrzeżu Irlandii zawdzięczało swój codzienny posiłek Strzeleckiemu i B.R.A - w przeciwnym razie czekałaby je niechybna śmierć głodowa.

1848
21 listopada —

Otrzymuje jeden z pierwszych Orderów Łaźni (Order of the Bath) nadanych cywilom.

1849
grudzień —

Caroline Chisholm inicjuje powstanie Family Colonisation Loan Society (Towarzystwo Pożyczek na Kolonizację Rodzinną). Strzelecki zostaje członkiem zarządu (wchodzą w jego skład także bankier Samuel Jones Loyd i Sir Sidney Herbert).

1850

Strzelecki odpoczywa i podróżuje po Europie, m.in. w Kissingen - Bawaria i Boulogne - Francja.

czerwiec —

Strzelecki otrzymuje znowu list od Adyny, pierwszy od 5 lat.
W Londynie odbywa się Wielka Wystawa (na którą przybyła m.in. królowa Pomare IV).

1853
2 czerwca —

Zostaje członkiem Towarzystwa Królewskiego w Londynie (The Royal Society of London for Improving Natural Knowledge ).
Działa w Royal Geographical Society (w latach 1853-58).
W Australii odbywa się dyskusja na temat pierwszeństwa w odkryciu złota - nagrodę za to (£10.000) otrzymuje kopacz Hargraves, odkrywca złota w Yorker's Corner/Ophir w 1851.

1854

Adyna jest w Paryżu - czy się spotkali ?
Florence Nightingale wyjeżdża do Konstantynopola z 38 innymi kobietami do pracy w szpitalu wojskowym (pracuje w Balaclava i Scutari).

1856

Strzelecki publikuje broszurę pt.:„Gold and Silver…” jako uzupełnienie - suplement do swojej książki „Physical Description of New South Wales and Van Diemen's Land”.
We wstępnie pisze:

„Celem opublikowania tego dodatku jest nie tyle upomnienie się o zaszczytny tytuł odkrywcy złota w Australii, ile obrona przed zarzutami niedbałości czy nieudolności z mej strony jako badacza na polu geologii i mineralogii”.

28 czerwca —

Strzelecki wyrusza do Paryża, a stamtąd na Krym w świcie admirała Edmunda Lorda Lyonsa.
Podczas Wojny Krymskiej (1853-1856), Strzelecki pracuje w Crimean Army Fund Committee (razem z Florence Nightingale).

1 listopada —

Jest obecny w Konstantynopolu na uroczystości dekorowania sułtana tureckiego Orderem Podwiązki.

1857
lipiec —

Wyrusza wyprawa McClintocka w poszukiwaniu śladów zaginionego Johna Franklina i jego towarzyszy. Strzelecki zebrał £3000 na ten cel.
( W 1859 wyprawa McClintocka potwierdza śmierć Johna Franklina)
Mc Clintock nadaje w Kanadzie zatoce położonej w pobliżu Przylądka Dalgety i Przylądka Brodiego nazwę Strzelecki Harbour.

1860

Uniwersytet w Oxfordzie nadaje Strzeleckiemu szczególne wyróżnienie akademickie - honorowy Doktorat Prawa Cywilnego - D.C.L.

1861
2 sierpnia —

Umiera Sir Sidney Herbert (War Secretary z roku 1861), przyjaciel Strzeleckiego. Strzelecki pomaga Florence Nightingale w akcji na rzecz budowy jego pomnika.

1866
wrzesień —

Spotkanie z Adyną w Genewie.

1869
1 lipca —

Królowa Wiktoria nadaje mu tytuł Rycerza Orderu św. Michała i św. Jerzego, za jego …

… „five years' explorations in Australia, the discovery of gold, the discovery of new territory accessible to colonization, and finally for the construction of topographical and geological maps, based on astronomical observations”.
——————
… pięć lat badań prowadzonych w Australii, odkrycie złota, odkrycie nowego terytorium dostępnego do kolonizacji i w końcu za sporządzenie topograficznych i geologicznych map, opartych o astronomiczne obserwacje.

Strzelecki wysyła oficjalny dokument nadania do swojej siostrzenicy, Sydonii Douglas. (Jeden z jej synów, Joseph Douglas [Archibald ?] wychowywał się w domu Strzeleckiego w Londynie. Wg Żmichowskiej - Strzelecki „wyprawił go na morze i chłopiec utonął” ).

1871
sierpień —

Wiadomość niepewna: został wybrany przez Community of Polish Emigration do Komisji do Spraw Politycznych.

1873

Zimę 1872 / 73 spędza na południu Europy, próbując się leczyć.
Daleka powinowata z Polski otrzymuje kilka egzemplarzy jego książki.

6 października 1873 —

Strzelecki umiera w Londynie. W testamencie prosi, ażeby mu nie stawiano żadnego pomnika.
Zostaje pochowany na Kensal Green Cemetery.

---

Sprawdź fakty z historii _budowy pomnika_ w Jindabyne.